Do dzisiaj pisanie listów jest podstawową formą komunikacji z najważniejszymi osobami na świecie. Teraz, jeśli chcemy coś istotnego załatwić piszemy do prezydenta lub premiera. Przed I wojną światową pisano do cesarzy, królów i arcyksiążąt. Należało więc orientować się w należnych tytułach i zwrotach tak, by nie obrazić adresata i dojść do swego celu.
Fragment obrazu Gabriëla Metsu „Mężczyzna piszący list”
Tytuły władz i osobistości
Poniżej podaję listę zwrotów jakich należało używać w korespondencji do najważniejszych osób. Do każdego stanowiska przypisanych jest pięć formuł:
Pierwsza to tytuł używany w nagłówku listu. Druga to tytuł, którego używano w treści wiadomości. Trzecia to formuła stosowana była na końcu listu do wyrażenia czci. Czwarta służyła za podpis. Natomiast piąta to adres zapisywany na kopercie.
Wszystkie formuły pochodzą z książki: Wojciech Galant, Formy towarzyskie. Prawidła i wskazówki przyzwoitego zachowania się w różnych chwilach życia, Mikołów – Warszawa 1911.
Warto zwrócić uwagę jak stopień w hierarchii był wyrażany za pomocą tych formuł. W pierwszej kolejności podane są osoby duchowne, dalej władcy świeccy.
<<Zobacz też: Gentleman w sieci – sztuka pisania e-maili>>
Papież
| Tytuł w nagłówku | Ojcze święty! |
| Tytuł w treści | Wasza Świątobliwość |
| Cześć | W najgłębszej pokorze (z najgłębszą czcią) dla Waszej Świątobliwości |
| Podpis | najposłuszniejszy syn N. N. |
| Adres | Do Jego Świątobliwości, Papieża (w 1911 był Pius X) w Rzymie |
Kardynał
| Tytuł w nagłówku | Eminencyo! (Najprzewielebniejszy Ks. Kardynale!) Najmiłościwszy Panie! |
| Tytuł w treści | Wasza Eminencya |
| Cześć | Z najgłębszą czcią dla Waszej Eminencyi pozostaje |
| Podpis | najpowolniejszy syn N. N. |
| Adres | Do Jego Eminencyi, Najprzewielebniejszego Ks. Kardynała N. N. w N. |
Arcybiskup lub Biskup
| Tytuł w nagłówku | Jaśnie Wielmożny Ks. Arcybiskupie, Biskupie (Arcypasterzu)! |
| Tytuł w treści | Wasza Arcypasterska Mość! |
| Cześć | Z najgłębszem poważaniem dla Waszej Biskupiej Mości pozostaje |
| Podpis | najposłuszniejszy syn N. N. |
| Adres | Jego Arcybiskupiej (Biskupiej) Mości, Najprzewielebniejszemu Ks. N. N., Arcybiskupowi (Biskupowi) w N. |
Ksiądz
| Tytuł w nagłówku | Wasza Wielebności (Przewielebności), Wielebny (Przewielebny) Księże (Dobrodzieju, Proboszczu, Dziekanie), Najprzewielebniejszy Ks. Kanoniku, Prałacie! itd. |
| Tytuł w treści | Wasza Przewielebność, Ks. Dobrodziej (Proboszcz itd.) |
| Cześć | Z wysoką czcią pozostaje |
| Podpis | uniżony sługa N. N. |
| Adres | Przewielebny Ks. Proboszcz N. N. w N. |
Ksieni
| Tytuł w nagłówku | Przewielebna Panno Ksieni, Dobrodziejko! |
| Tytuł w treści | Wasza Przewielebność |
| Cześć | Waszej Przewielebności cześć wyraża |
| Podpis | uniżony sługa N. N. |
| Adres | Przewielebna Panna Ksieni Dobrodziejka N. N. w N. |
Przełożona klasztoru
| Tytuł w nagłówku | Wielebna Matko! |
| Tytuł w treści | Wasza Wielebność |
| Cześć | Wyrażam cześć wysoką |
| Podpis | uniżony sługa N. N. |
| Adres | Wielebna Matka N. N., Przełożona klasztoru (Domu, Konwentu itd.), w N.[Do zakonnicy: Wielebna Siostro, Wasza Wielebność Wielebna Siostra (lub w skróceniu: S.) N. N. klasztor N.] |
Cesarz niemiecki
| Tytuł w nagłówku | Najmiłościwszy Panie! |
| Tytuł w treści | Wasza cesarska i królewska Mość raczy najłaskawiej (najmiłościwiej) |
| Cześć | Z najgłębszą czcią dla Waszej cesarskiej i królewskiej Mości pozostaje |
| Podpis | najpowolniejszy sługa N. N. |
| Adres | Do Jego cesarskiej i królewskiej Mości, cesarza Niemiec i króla Prus |
Cesarz austriacki
| Tytuł w nagłówku | Najmiłościwszy Panie! |
| Tytuł w treści | Wasza cesarska, królewska i Apostolska Mość |
| Cześć | Z najgłębszą uległością dla Waszej cesarskiej, królewskiej i Apostolskiej Mości |
| Podpis | najpowolniejszy sługa N. N. |
| Adres | Do Jego cesarskiej, królewskiej i Apostolskiej Mości, cesarza Austro-Węgier |
Król
| Tytuł w nagłówku | Wasza królewska Mości! Najmiłościwszy Panie! |
| Tytuł w treści | Wasza królewska Mość |
| Cześć | W najgłębszej czci dla Waszej królewskiej Mości |
| Podpis | najposłuszniejszy sługa N. N. |
| Adres | Do Jego królewskiej Mości, króla N. N. |
Panujący książę
| Tytuł w nagłówku | Najmiłościwszy Panie! Jaśnie Oświecony Panie! |
| Tytuł w treści | Wasza królewska Wysokość |
| Cześć | W najgłębszej czci dla Waszej królewskiej Wysokości |
| Podpis | najposłuszniejszy sługa N. N. |
| Adres | Do Jego królewskiej Wysokości, ks. N. N. w N., Władcy N. |
Arcyksiążę
| Tytuł w nagłówku | Wasza arcyksiążęca Mości! (Wysokości!) Najłaskawszy Arcyksiążę i Panie! |
| Tytuł w treści | Wasza królewska (cesarska) Wysokość |
| Cześć | Z najgłębszą czcią dla Waszej królewskiej (cesarskiej) Wysokości pozostaję |
| Podpis | najpoddańszy sługa N. N. |
| Adres | Do Jego królewskiej (cesarskiej) Wysokości, Arcyksięcia N. w N. |
Książę i członkowie niegdyś panujących Domów książęcych
| Tytuł w nagłówku | Jaśnie Oświecony Książę i Panie! |
| Tytuł w treści | Wasza Jaśnie Oświecona Mość |
| Cześć | W najgłębszej czci dla Waszej Jaśnie Oświeconej Mości |
| Podpis | najuniżeńszy sługa N. N. |
| Adres | Jego Jaśnie Oświeconej Mości, Księciu N. w N. |
Minister
| Tytuł w nagłówku | Wasza Ekscellencyo! |
| Tytuł w treści | Wasza Ekscellencya |
| Cześć | Najgłębszą cześć dla Waszej Ekscellencyi wyraża |
| Podpis | najpoddańszy sługa N. N. |
| Adres | Do Jego Ekscellencyi N. N., Ministra … itd. |
Hrabia lub baron
| Tytuł w nagłówku | Jaśnie Wielmożny Panie Hrabio! |
| Tytuł w treści | Jaśnie Wielmożny Pan Hrabia |
| Cześć | Z największą czcią dla zostaję, Jaśnie Wielmożnego Pana |
| Podpis | uniżony sługa N. N. |
| Adres | Jaśnie Wielmożny Pan Hrabia N. N. w N. |
Do zwykłych osób
| Tytuł w nagłówku | Wielmożny Panie! Wasza Mości! |
| Tytuł w treści | Wielmożny Pan, Wasza Mość |
| Cześć | Z rzetelną czcią i poważaniem, Wielmożnego Pana |
| Podpis | uniżony sługa N. N. |
| Adres | Wielmożny Pan N. N. w N. |
Co sądzicie o podpisywaniu się „najpoddańszy sługa” itp.? Myślę, że pod tym względem trudno byłoby nam wrócić w tamte czasy.
Najpoddańszy sługa? Nie ma problemu, ale dziewczyna musi być fajna. 😉
To chyba rzeczywiście blog o modzie, bo wyczuwam pantofla. 😉
Gdy mowa jest o „zwyklych osobach” to chodzi chyba o ludziach przynajmniej równych z nadawca? Jakoś nie mogę sobie wyobrazić, aby ktoś z wyzszych swer pisał do kogoś nie tak ważnego z podpisem „unizony sluga”.
Do takich osób w ogóle nie pisano listów z prośbami.
Jestem pod wrażeniem jak ludzie kiedyś się do siebie odnosili. W dzisiejszych czasach jest to nie do pomyślenia.
Do dzisiaj zostały, wówczas praktykowane zwroty – do Papieża „Wasza Świątobliwość”, i do kardynała „Eminencja”. Natomiast zastanawia mnie, że nie ma obecnie używanego do arcybiskupów/biskupów „Ekscelencjo”.
Pamiętam jak na bierzmowaniu, gdy pisaliśmy podanie do biskupa, ks. proboszcz podawał tytuł „Jego Eskcelencja Arcybiskup Metropolita Częstochowski ks. dr …” 🙂
A co ze zwrotem „szanowny panie”? Moja babcia kiedyś opowiadał mi jak ją razi powszechne używanie tego zwrotu, gdyż przed wojną zwracano się tak tylko do osób, które na określenie wielmożną zdecydowanie nie zasługiwały. Teraz zaś sam jak piszę czasem list to stawiam przed nazwiskiem „sz. p.”. Jak to jest?
Kiedyś, jeszcze jako dziecko, zapytałam o „wielmożnego” i „szanownego” moją Mamę, ponieważ wtedy (czyli jakieś 20 lat temu) jeszcze się czasem zdarzały listy z takimi nagłówkami. Mama mi wytłumaczyła, że obecnie zwrot „wielmożny pan” jest nieco archaiczny, bo raczej już nie ma w Polsce powojennej Wielmożów i na obecne czasy zwrot „szanowny pan” jest po prostu bardziej na miejscu i bez zbędnej „pompy”
Mnie to do dzisiejszego dnia przekonuje i zawsze używam w korespondencji „szanowny/szanowna”.
Pozdrawiam wszystkich i życzę miłej niedzieli 🙂
Ciekawe jest to, że obecnie takie i inne tytuły w tekstach np. o polityce stosuje p. Janusz Korwin-Mikke, który(oprócz wymienionych) stosuje tytuł Wielce czcigodny i Wielce szanowny jeśli pisze o pośle i senatorze.
Janusz Korwin-Mikke jest, mówiąc dość skrótowo i pobieżnie, pewnym rodzajem konserwatysty, więc hołduje tym dawnym zasadom zwracania się do pewnych ludzi. Zwrot „Wielce Czcigodny” jest zwrotem honorowym, którego należy używać w stosunku do posła izby niższej (marszałek/spiker/przewodniczący izby niższej jest tytułowany Najczcigodniejszym), a „Wielce Dostojny” – w stosunku do posła izby wyższej (i szef tej izby jest wówczas „Najdostojniejszy”). W Anglii zwroty te są nadal praktykowane, z tym, że ich dosłowne brzmienie jest nieco inne, są to Honourable, Right Honourable, Most Honourable, Noble etc.
A propos, jakiś czas temu natrafiłem na artykuł w BBC głoszący, że w Polsce politycy zwroacają się do siebie nad wyraz uprzejmie. Jako przykład podano następujące stwierdzenie:
„Panie! Pan jesteś idiota!”
przetłumaczone jako:
„Sir! You are an idiot, sir.”
A dlaczego ktoś kto nie jest katolikiem miałby się określać jako „posłuszny” papieżowi? Już nie wspomnę o tym że Anglia – ten matecznik „dżentelmeństwa” właśnie była angielska do cna, bez żadnego tam miziania się z Rzymem jak to Polacy lubili czynić uznając to w dodatku za sedno Polskości (tak!). Śmieszna ta forma do kardynała „najpowolniejszy syn”. Oczywiście wiem o co chodzi ale dziś to brzmi śmiesznie. Może dlatego nie używamy tych form.
Otóż jest tu dość istotny błąd, ale na początku XX wieku często zdarzały się takie przekłamania. Monarcha austro-węgierski (nie żaden „cesarz Austro-Węgier” był raczej tytułowany cesarską i królewsko-apostolską mością, te dwa ostatnie przymiotniki stosowano zawsze łącznie. Ponadto, na pewno nie było nigdy tytułu „cesarza Austro-Węgier”, tylko cesarza Austrii i apostolskiego króla Węgier. Ponadto, stosowano też formę „Najjaśniejszy Panie”. Warto na to zwrócić uwagę.